doan anh duong

Tự Lực Văn Đoàn và Vấn đề Phụ nữ ở Nước Ta: Một Cái Nhìn Từ Lịch Sử

Khám phá Nữ Quyền Qua Lăng Kính Tự Lực Văn Đoàn

Tác phẩm "Tự Lực Văn Đoàn với Vấn đề phụ nữ ở nước ta" là một công trình khảo cứu công phu do nhóm chuyên gia thuộc Viện Văn học Việt Nam biên soạn. Thuộc Tủ sách Phụ nữ tùng thư - Tủ sách Giới và Phát triển của Nhà xuất bản Phụ nữ VN, tác phẩm đã nhận được sự đánh giá tích cực từ độc giả và giới chuyên môn.

Nói đến Tự Lực Văn Đoàn và nữ quyền, không thể không nhắc đến bộ tứ tiểu thuyết nổi tiếng: Nửa chừng xuân (Khái Hưng), Đoạn tuyệt (Nhất Linh), Lạnh lùng (Nhất Linh), Thoát ly (Khái Hưng). Những tác phẩm này được xem là tiếng nói mạnh mẽ và quyết liệt nhất trong cuộc đấu tranh đòi quyền phụ nữ ở Việt Nam thời kỳ đó. Chúng đã vượt ra khỏi trang sách, tác động đến đời sống, động viên và cổ vũ những cô gái khẳng định giá trị bản thân, biết yêu quý tuổi xuân, dám "lạnh lùng" để "đoạn tuyệt" và "thoát ly" chế độ và luân lý cũ, vốn chỉ bóp nghẹt tự do và giam hãm phụ nữ trong không gian và sự chuyên chế của gia đình truyền thống. (Đoàn Ánh Dương)

Tuy nhiên, Tự Lực Văn Đoàn không chỉ dừng lại ở những tác phẩm văn học. Nhóm còn góp những tiếng nói thiết thực hơn, với phong cách hóm hỉnh đặc trưng, vào phong trào nữ quyền đang dấy lên mạnh mẽ lúc bấy giờ.

"Nữ Quyền Kiểu Tự Lực": Tiếng Nói Của Thời Đại

Cuốn sách này tập hợp và tuyển chọn các bài báo đăng trên tờ Phong hóa và sau đó là Ngày nay - những tờ báo nổi tiếng của Tự Lực Văn Đoàn, chuyên về vấn đề phụ nữ. Khác với suy nghĩ của nhiều người, hình thức nữ giới được đặc biệt chú trọng trong các đề xuất cách tân, tạo nên điểm đặc biệt thú vị của "nữ quyền kiểu Tự Lực". Điển hình là chuyên đề lừng danh về Y phục phụ nữ của họa sĩ Le mur Nguyễn Cát Tường, tạo nên "một cuộc cách mạng" trong lịch sử thời trang Việt Nam, được ghi nhận như một mốc son hiếm có.

Bên cạnh hướng dẫn cách chải chuốt, sửa soạn hình dong thanh lịch và hợp thời, những bài viết bàn về công, ngôn, hạnh xuất hiện đều đặn và nhiệt thành trong việc kêu gọi phụ nữ thoát bỏ những tư tưởng lạc hậu, đón chào cái mới, tân tiến.

Sức Mạnh Của Phong Trào Giải Phóng Nữ Giới

Một điểm hấp dẫn không thể bỏ qua là các bài viết thời sự, tường thuật các hoạt động diễn thuyết "nhời đàn bà" - một hoạt động nổi đình nổi đám thời đó, các sự kiện thời trang, lễ lạt... Tại đây, sức mạnh của phong trào giải phóng nữ giới được thể hiện rõ nét hơn cả.

Những diễn tiến lịch sử của phong trào phụ nữ đầu thế kỷ được thuật lại trên Phong hóa - Ngày nay với một phong cách riêng, hóm hỉnh và có đôi phần "âu yếm", kiểu của các bậc tu mi nam tử thú vị ngắm một nửa thế giới nô nức trẩy hội, không khỏi không buông chút trào phúng tinh nghịch của những bậc trí giả trong buổi đầu văn minh đòi bình quyền của giới quần thoa.

Tủ Sách Phụ nữ Tùng thư: Nơi Lưu Giữ Di Sản Nữ Quyền

Nhà xuất bản Phụ nữ VN trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc về Tủ sách Phụ nữ tùng thư (Tủ sách Giới và Phát triển), nơi lưu giữ những công trình về vấn đề phụ nữ, hướng tới nhận thức và thực hành quyền phụ nữ, cũng như đấu tranh cho nữ quyền, vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam và sự phát triển bền vững của đất nước.

Tủ sách gồm:

Biên khảo, tư liệu: Tập hợp các tư liệu trên báo chí, các công trình, bài viết của các nhà cách mạng, nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà dịch thuật, nhà hoạt động nữ quyền,... ở Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay, khi vấn đề phụ nữ trở thành một bộ phận quan trọng trong các dự án cải cách xã hội và đấu tranh vì sự bình đẳng giới.

Hợp tuyển, tinh tuyển: Tập hợp sáng tác của các tác gia nữ trong di sản văn chương Việt Nam thời trung đại, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa do phụ nữ Việt Nam sáng tạo.

Nghiên cứu: Giới thiệu các tập tiểu luận chuyên đề, các chuyên khảo nghiên cứu về các vấn đề phụ nữ ở Việt Nam và thế giới.

Dịch thuật: Giới thiệu các công trình kinh điển của thế giới đấu tranh cho sự nghiệp của phụ nữ, các lý thuyết và thực hành nghiên cứu về các vấn đề phụ nữ, các vấn đề về giới và nữ quyền,...; dịch và giới thiệu các công trình tìm hiểu các vấn đề của phụ nữ Việt Nam ra thế giới.

Với tủ sách này, Nhà xuất bản Phụ nữ mong muốn đem đến một cái nhìn toàn diện và có hệ thống về các vấn đề Giới và Phát triển; về vai trò và đóng góp của phụ nữ Việt Nam từ xưa đến nay trên mọi phương diện chính trị - văn hóa - xã hội - kinh tế...; góp phần xây dựng xã hội Việt Nam phát triển hài hòa, bền vững.

Tác phẩm đã xuất bản:

Phan Khôi: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Đạm Phương nữ sử: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Phan Bội Châu: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Nguyễn Văn Vĩnh: Nhời đàn bà

Một Điểm tinh hoa

Nam nữ bình quyền

<p>Tự Chủ Văn Chương Và Sứ Mệnh Tự Do</p>

<p>Công cuộc khai thác và khai hóa thuộc địa của Đế chế Pháp theo sau các cuộc chiếm đóng và bình định đã làm thay đổi sâu sắc xứ Đông Dương. Nền chính trị, kinh tế và giáo dục kiểu mới định hình nên bản sắc giai tầng trí thức tinh hoa, cùng các cá nhân đại chúng được sinh thành trong một tình thế mơ hồ đầy mâu thuẫn. Cùng với báo chí và xuất bản ra đời và phát triển, các đô thị đã trở thành trung gian công cộng nhanh chóng kiến tạo nên cộng đồng dân tộc hiện đại và thúc đẩy cộng đồng này tham gia vào quá trình toàn cầu hóa. Sinh trưởng trong không gian thuộc địa thời hiện đại như vậy, văn học Việt Nam như một trường lực đã ghi nhận quá trình tích lũy tư bản kinh tế và văn hóa, tạo lập chuẩn mực thẩm mỹ, tập trung quyền lực tượng trưng hướng đến sự tự chủ văn chương. Quá trình tìm kiếm này trong hoàn cảnh lệ thuộc trở thành một nỗ lực giải thực dân. Cấu trúc trường văn học Việt Nam lúc bấy giờ đã thúc đẩy nhà văn thông qua thực hành nghệ thuật thực thi trách nhiệm xã hội và tiên phong thực hiện sứ mệnh tự do.</p>

Phan Thị Bạch Vân: Vấn đề phụ nữ ở nước ta - Góc nhìn lịch sử và giá trị văn chương

Giới thiệu chung

"Phan Thị Bạch Vân: Vấn đề phụ nữ ở nước ta" là một công trình biên khảo giá trị, được nhóm tác giả Đoàn Ánh Dương, Nguyễn Thị Lan Anh, Vũ Thị Thanh Loan biên soạn và giới thiệu. Cuốn sách thuộc Tủ sách Phụ nữ tùng thư - Tủ sách Giới và Phát triển của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, một tủ sách đã khẳng định được uy tín với đông đảo độc giả và giới chuyên môn.

Về tác giả Phan Thị Bạch Vân

Phan Thị Bạch Vân (1903 - 1980), bút danh Hoàng Thị Tuyết Hoa, là một nữ nhà văn, nhà báo tài năng quê Gò Công (nay thuộc tỉnh Tiền Giang). Từ năm 1928, bà sáng lập nhà in và nhà xuất bản Nữ lưu thơ quán với mục tiêu cao cả: truyền bá những tác phẩm văn học tiến bộ, đặc sắc của thế giới và Việt Nam cho nhân dân, nhất là giới phụ nữ, nhằm giáo dục đạo đức, luân lý và nâng cao hiểu biết cho mọi người.

Bằng những tác phẩm của mình, bà Phan Thị Bạch Vân mang đến luồng gió mới cho văn học Nam Kỳ thời bấy giờ. Bà thẳng thắn phê phán những luân lý lỗi thời, gò bó tư tưởng người phụ nữ, đồng thời khơi gợi tinh thần yêu nước và khẳng định vai trò quan trọng của phụ nữ trong công cuộc giải phóng dân tộc.

Bên cạnh việc thành lập Nữ lưu thơ quán, bà còn là nhà báo, cộng tác viên cho Đông Pháp thời báo, phụ trách chuyên mục “Phụ trương phụ nữ và nhi đồng”, đồng thời là tác giả của nhiều bài xã luận sắc bén. Bà còn là người tiên phong trong việc dịch thuật những bộ truyện hay, những tác phẩm nổi tiếng của Trung Quốc, Ấn Độ, Pháp và Việt Nam, giới thiệu rộng rãi cho độc giả trong nước.

Giá trị lịch sử và văn chương của cuốn sách

"Phan Thị Bạch Vân: Vấn đề phụ nữ ở nước ta" là một công trình cần thiết, giúp trả lại đúng vị trí lịch sử của Phan Thị Bạch Vân, đồng thời giúp nhìn nhận đầy đủ hơn về một thời điểm quan trọng của phong trào phụ nữ Việt Nam, thời điểm mà phụ nữ Việt Nam bắt đầu khẳng định vị thế của mình trong đời sống báo chí, văn chương và xã hội.

Cuốn sách giới thiệu 03 tác phẩm tiêu biểu của nữ sĩ Phan Thị Bạch Vân, bao gồm cả dịch thuật và sáng tác:

Gương nữ kiệt (Tiểu sử bà Roland, nữ kiệt thứ nhứt châu Âu)

Nữ anh tài (cảnh thế tiểu thuyết)

Kiếp hoa thảm sử (xã hội tiểu thuyết)

Các tác phẩm này trực tiếp và thẳng thắn đề cập đến những rào cản trong tâm tưởng người phụ nữ đầu thế kỉ XX, từ đó phê phán xã hội đương thời, đồng thời động viên phụ nữ đổi mới tư duy về chức phận, tự lập, tự chủ, gánh vác những trọng trách lớn lao, bình đẳng như bao công dân khác trong xã hội.

Bút văn của Phan Thị Bạch Vân được đánh giá cao bởi việc sử dụng những lối văn, câu từ truyền thống của Nam Bộ, tạo nên một "phông nền" văn chương gần gũi với dân chúng. Bà "thay da đổi thịt", kể những câu chuyện li kì kiểu mới, cổ vũ tinh thần văn chương không bi lụy, không nặng đạo lí gò ép người đàn bà. Đó là thành công đáng nể trong công cuộc giải phóng nữ giới mà bà tạo dựng, khẳng định vai trò không nhỏ của bà trong nền văn học Nam Kỳ đầu thế kỷ XX.

Nhận định chung

"Phan Thị Bạch Vân: Vấn đề phụ nữ ở nước ta" là một cuốn sách đáng đọc, góp phần làm sáng tỏ vai trò và đóng góp to lớn của Phan Thị Bạch Vân trong phong trào phụ nữ Việt Nam đầu thế kỷ XX. Cuốn sách là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu, đồng thời là tác phẩm bổ ích giúp độc giả hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa Việt Nam.

Tác giả

Phan Thị Bạch Vân (1903 - 1980) (bút danh: Hoàng Thị Tuyết Hoa): Nhà văn, nhà báo, người sáng lập và điều hành Nữ lưu thơ quán Gò Công.

Một số tác phẩm nổi bật của Phan Thị Bạch Vân:

Gương nữ kiệt (Tiểu sử bà Roland, Nữ kiệt thứ nhứt châu Âu)

Giám Hồ nữ hiệp (Thu Cận nữ hiệp tiểu sử, Nữ hiệp nước Tàu)

Nữ anh tài (cảnh thế tiểu thuyết), (6 cuốn)

Kiếp hoa thảm sử (xã hội tiểu thuyết)

Lâm Kiều Loan (tiểu thuyết ẩn tình xã hội Nam Kỳ), (cuốn 1)…

Về Tủ sách Phụ nữ tùng thư

Tủ sách Phụ nữ tùng thư (Tủ sách Giới và Phát triển) của Nhà xuất bản Phụ nữ là tủ sách công bố các công trình về vấn đề phụ nữ (the question of women), hướng tới các nhận thức và thực hành quyền phụ nữ (women’s rights), cũng như đấu tranh cho nữ quyền (feminism), vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam và sự phát triển bền vững của đất nước.

<p>Đạm Phương nữ sử là một phụ nữ học hạnh tinh nhuần, là cháu nội của vua Minh Mạng. Bà có tài sáng tác văn thơ bằng chữ Hán và tinh thông ngoại ngữ. Trong cuộc canh tân dân tộc đầu thế kỷ XX, nhận thấy vai trò của báo chí quốc ngữ, bà đã tham gia tích cực vào các hoạt động báo chí và đời sống xã hội, bắt đầu từ Nam phong, sau cộng tác với nhiều báo và tạp chí khác, từ vấn đề phụ nữ mở sang nhiều vấn đề thiết hữu khác. Những năm giao thời, bà hoạt động sôi nổi nhất trên văn đàn, trở thành nữ kí giả có bút lực đáng khâm phục trong nữ giới nước nhà, đồng thời bà cũng là nhà giáo dục, hoạt động tích cực trong phong trào Nữ công học hội, biên dịch, biên soạn và sáng tác nhiều tác phẩm phục vụ công việc giáo dục nữ giới, giáo dục gia đình và giáo dục nhi đồng.&nbsp;</p>

<p>Trên cơ sở các sách đã xuất bản về Đạm Phương nữ sử và những tài liệu quý do gia đình tác giả cung cấp cập nhật, bổ sung, nhà nghiên cứu Đoàn Ánh Dương đã công phu giới thiệu và tuyển chọn công trình Đạm Phương nữ sử: Vấn đề phụ nữ ở nước ta để nhìn nhận toàn bộ các trước tác của bà trong&nbsp; sự nghiệp đấu tranh vì nữ quyền.</p>

<p>Cuốn sách gồm 4 phần: Các bài báo trình bày quan điểm về vấn đề phụ nữ, Các bài báo về Nữ công học hội do Đạm Phương sáng lập, Các khảo cứu về vấn đề phụ nữ được in thành sách, và Các sáng tác văn thơ với chủ đề phụ nữ. Đạm Phương nữ sử: Vấn đề phụ nữ ở nước ta đã mang lại một cái nhìn tổng quan về những vấn đề thuộc nữ học, giúp phụ nữ thay đổi về nhận thức, điều chỉnh về hành vi khi xã hội Việt Nam bước vào thời kỳ cận hiện đại. Những vấn đề Đạm Phương nữ sử đặt ra là những vấn đề giáo dục thiết thân đối với phụ nữ. Bà giảng giải cho phụ nữ từ việc trong nhà như: nấu ăn, nuôi dạy con cái, quán xuyến gia đình: Bổn phận con gái, Làm sao mà gọi là nội tướng... đến những việc ngoài xã hội: đối nhân xử thế, lập nghiệp lập thân: Bàn về giáo dục con gái, Nên lập học hội chức nghiệp, Chị em ta đã biết ham muốn thực nghiệp... Bà giúp phụ nữ vừa biết cách làm đẹp, vừa nâng cao đời sống tinh thần như đọc sách báo, văn chương giải trí. Bà cũng là người có tầm nhìn xa, thấy được tính cấp thiết của việc thành lập Nữ công học hội, tờ báo quốc văn, cơ sở thơ xã cho phụ nữ: Mấy lời hoan nghênh về việc sáng lập Phụ nữ tùng san, Đọc báo xem tiểu thuyết cũng là một thú tiêu khiển có ích...). Những sáng tác văn chương của Đạm Phương nữ sử lồng ghép rất khéo những tư tưởng về vấn đề nữ học của bà, giúp mở rộng nhãn quan của phụ nữ bấy giờ về việc tự do kết hôn, giáo dục gia đình.&nbsp;</p>

<p>Trong khi một số thức giả đương thời quan tâm đến vấn đề nữ học, chủ trương giáo dục học đường cho nữ giới, Đạm Phương đã đề xuất được quan điểm nữ học có thể nói là rất mới mẻ, được biện luận với chủ kiến rõ ràng: sự giáo dục trong gia đình mà bà gọi là “gia đình giáo dục”. Bởi với bà, tâm tính là cái thứ nhất, là cái nền tảng, học thức là cái bổ trợ vào đó, làm cho sự giáo dục phụ nữ được trở nên hoàn toàn (Gia đình giáo dục cần phải luyện tập tâm tính trước, Người đàn bà là chủ gia đình). Bên cạnh đó, với việc thành lập Nữ công học hội, Đạm Phương đã chủ trương hoạt động của hội đáp ứng được cả hai cách để thực hiện sự học: một là qua đường sách vở; hai là qua đường thực nghiệm, và đặc biệt chú trọng vào con đường thứ hai (Lễ khánh thành Học hội nữ công ở Huế, Hội nữ công có đặt tằm, Ở Huế sắp có hội nuôi trẻ con...). Đặt Đạm Phương nữ sử với quan niệm và sự hiện thực hóa quan niệm về giới nữ và sự nghiệp giáo dục của nữ giới vào trong lịch sự vấn đề phụ nữ Việt Nam dễ thấy được bản lĩnh văn hóa của bậc nữ lưu trước những đối kháng gay gắt của xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX.</p>

<p>&nbsp;Nhà nghiên cứu Bùi Trân Phượng đã đánh giá Đạm Phương nữ sử là nhà hoạt động nữ quyền đầu tiên xây dựng quan niệm nữ quyền của mình một cách có hệ thống và có tính tư tưởng: “Trong chủ nghĩa nữ quyền chánh trị xã hội... người đã để lại số lượng sách báo đồ sộ và những hoạt động thực tiễn không kém ấn tượng là Đạm Phương nữ sử, nhà giáo dục có tính cách tân đáng kinh ngạc; tôi nhận diện ở bà một nhà hoạt động nữ quyền ôn nhu, trầm tĩnh nhưng tâm huyết và quyết đoán trong sứ mạng khai trí của mình. Là mẹ và là bà của hơn một thế hệ thanh niên trí thức nam và nữ, tất cả đều được bà cho học lấy một nghề để mưu sinh, sống tự lập hay đã dấn thân hoạt động cách mạng, suốt đời bà chuyên tâm đào tạo và tổ chức đào tạo nhiều nhà giáo dục nữ khác, chia sẻ với họ tri thức, năng lực giáo dục và niềm tin rằng "giáo dục không phải là một công trình trói buộc người ta. Giáo dục là một công trình bồi bổ để nảy nở tất cả những năng lực cao quý trong một người".</p>

<p>Cùng thuộc Tủ sách Phụ nữ tùng thư - Giới và Phát triển, nối tiếp cuốn sách Phan Khôi: Vấn đề phụ nữ ở nước ta, tập sách Đạm Phương nữ sử: Vấn đề phụ nữ ở nước ta và những ấn phẩm sắp xuất bản của Nhà xuất bản Phụ nữ nối tiếp mạch nguồn Vấn đề phụ nữ ở nước ta hi vọng sẽ giúp bạn đọc tiếp cận vấn đề phụ nữ một cách hệ thống cũng như quá trình dịch chuyển của các quan niệm và hành động mang tính nữ quyền ở Việt Nam.</p>

<p>Huỳnh Thị Bảo Hòa - Vấn Đề Phụ Nữ Ở Nước Ta</p>

<p>Cuốn sách tuyển chọn các bài báo, công trình, bài viết, sáng tác bàn về vấn đề phụ nữ của bà Huỳnh Thị Bảo Hòa, một trong những nữ sĩ nổi tiếng VN đầu thế kỷ XX, một biểu tượng của phụ nữ Quảng Nam Đà Nẵng thời Pháp thuộc về cải cách nữ quyền, đấu tranh vì quyền lợi phụ nữ trong xã hội. “Bà viết văn, làm báo, diễn thuyết, thành lập Đà thành Nữ công học hội, có mối quan hệ tương kính với các nữ sĩ khác trên khắp vùng Quảng Đà. Cùng với Đạm Phương, Phan Thị Bạch Vân, Huỳnh Thị Bảo Hòa được xem như lá cờ đầu của phong trào phụ nữ VN những năm 1920. Trưởng thành nhờ không khí duy tân sôi nổi của cả vùng Quảng Đà và không gian thị dân cởi mở của Đà Nẵng, Huỳnh Thị Bảo Hòa sớm trở thành một biểu tượng cải cách cho phụ nữ Đà thành. Từ giữa những năm 1920, bà tích cực viết văn, làm báo, tham gia các hoạt động xã hội, tổ chức hội đoàn cho phụ nữ Đà thành, hô hào và thúc giục họ đấu tranh cho quyền phụ nữ, nam nữ bình quyền và nữ quyền.” (Đoàn Ánh Dương). Những quan điểm của bà về nữ quyền gần gũi và thiết thực, chỉ rõ cho chị em phụ nữ đầu thế kỷ phương cách để trở nên người phụ nữ mới được quyền mưu cầu hạnh phúc đích thực, được tôn trọng và có đóng góp cho xã hội. Các luận điểm trong các bài báo của bà cho đến nay vẫn còn tính thời sự, chứ ko hẳn chỉ mang tính “khai sáng” cho chị em phụ nữ cách đây hơn 1 thế kỷ.</p>

<p>Đặc biệt, bà còn được nhìn nhận là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên viết tiểu thuyết, với cuốn trường thiên tiểu thuyết khá hấp dẫn và thấm đẫm tinh thần đề cao đức hạnh và sự tự chủ của người phụ nữ, có tựa đề “Tây phương mỹ nhơn”, đã được sự giới thiệu đầy trân trọng và nhiều lời khen ngợi của các tên tuổi lớn trong làng văn làng báo thời đó như Tản Đà, Huỳnh Thúc Kháng, Diệp Văn Kỳ và Đạm Phương nữ sĩ.</p>

<p>Tác giả:</p>

<p>Huỳnh Thị Bảo Hòa (1896-1982) là một nữ sĩ nổi tiếng ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20. Bà tên thật là Huỳnh Thị Thái, sinh tại làng Đa Phước xã Hòa Minh huyện Hòa Vang tỉnh Quảng Nam (nay thuộc thành phố Đà Nẵng).</p>

<p>Một số trích đoạn hay:</p>

<p>- “Nay muốn sửa sang nền nữ học, trước hết phải đào tạo tư cách, phổ thông tri thức, mở mang đường thực nghiệp, cho mỗi người có một cái tư cách xứng đáng đối với gia đình với xã hội. Phần tri thức đã mở mang thì trình độ cũng nhơn đó mà cao lên một bực, vì có học thức mới biết yêu cang thường luân lý, và biết trọng đức hạnh tiết trinh, nhiên hậu mới tránh khỏi những điều bại hoại gia phong, đảo điên luân lý, mà làm một bực hiền thê từ mẫu; muốn được như vậy cần phải học nhiều để bắt chước các gương trung trinh tiết liệt, học đòi những việc lịch duyệt thực hành, thì mới biết ăn ở cho tròn bổn phận.” (Huỳnh Thị Bảo Hòa – Bàn về cách mở mang tri thức cho nữ lưu)</p>